Dr. Bahadır Fatih Yıldırım

Özgeçmiş Akademik Blog Portfolyo Dokümanlar Kütüphane

M33

Sezgisel Bulanık EDAS (SB-EDAS) Yöntemi İle Finansal Performans Değerlendirme: BİST Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama

Dr. Bahadır Fatih Yıldırım

İstanbul Üniversitesi Ulaştırma ve Lojisitk Fakültesi, Lojistik Anabilim Dalı

Dr. Öğr. Üyesi Cebrail Meydan

Adnan Menderes Üniversitesi Söke İşletme Fakültesi, Uluslararası Ticaret ve İşletmecilik Bölümü

Özet

İşletmelerin dönemsel olarak faaliyet sonuçları ve dolayısıyla bu sonuçlara bağlı finansal performansları, “işletmenin çıkar grupları ya da menfaat sahipleri” olarak adlandırılan çok geniş bir kesimi ilgilendirmektedir. İşletmelerin, yoğun rekabetin olduğu dinamik bir çevrede başarılı bir şekilde faaliyette bulunmaları ve sonsuz kabul edilen ömürlerini sürdürebilmeleri, sürekli olarak faaliyet sonuçlarını kontrol etmelerini ve performans ölçümü yapmalarını gerekli kılmaktadır. Finansal performans ölçümü genel kabul görmüş finansal oranlar ile yapılmaktadır. Ancak çok sayıda finansal oran kullanılarak yapılan ölçümler zaman, maliyet ve etkililik bakımından kısıtlara sahiptir. Bu kısıtlar nedeniyle daha az oran kullanılarak aynı başarı düzeyini sağlayan pek çok Çok Kriterli Karar Verme Tekniği geliştirilmiştir. Bu çalışmada, hisse senetleri Borsa İstanbul (BİST) perakende sektöründe işlem gören ve faaliyet alanları itibariyle benzer 7 firmanın 2017 - 2019 dönemi finansal performansları; genel kabul görmüş 10 finansal oran kullanılarak, çok kriterli karar verme tekniklerinden sezgisel bulanık EDAS (SB-EDAS) yöntemi ile ölçülmüştür. Elde edilen bulgular, 2-3 yıllık bir zaman aralığındaki az sayıda oran ile etkili bir performans ölçümü yapılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: EDAS, Finansal Performans Analizi, Sezgisel Bulanık EDAS, Sezgisel Bulanık Küme, Sezgisel Bulanık Sayı

Jel Sınıflandırma: C46, G32

Financial Performance Evaluation with Intuitionistic Fuzzy EDAS (IF-EDAS) Method: An Application in BIST Retail Trade Industry

Abstract

Periodic operational results of companies and hence financial performances related to these results concern a wide range of people called “interest groups or stakeholders of the enterprise”. It is essential for businesses to operate successfully in a dynamic environment with intense competition and to sustain their endlessly accepted lifetimes, to check the results of the activities and to measure performance constantly. Financial performance measurement is done with generally accepted financial ratios. However, measurements using a large number of financial ratios have limitations in terms of time, cost and effectiveness. Due to these constraints, many Multi-Criteria Decision Making Techniques have been developed that provide the same level of success by using fewer rates. In the study, financial performances of 7 firms whose shares are traded in Borsa İstanbul (BİST) retail sector and similar in their fields of activity, for the period of 2017-2019; measured using intuitionistic fuzzy EDAS (IF-EDAS) method, which is one of the multi-criteria decision making techniques, using 10 generally accepted financial ratios. The findings show that effective performance measurement can be made with a small number of rates over a 2-3 year period.

Keywords: EDAS, Financial Performance Analysis, Intuitionistic Fuzzy, Intuitionistic Fuzzy EDAS

  • Apan, M. ve Öztel, A. (2020a). Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının CRITIC-PROMETHEE Bütünleşik Karar Verme Yöntemi ile finansal performans değerlendirmesi: Borsa İstanbul'da bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 54-73.
  • Apan, M. ve Öztel, A. (2020b). Bütünleşik Entropi-EDAS yöntemi ile nakit akım odaklı finansal performans analizi: BIST Orman, Kağıt, Basım Endeksi'nde işlem gören firmaların 2011-2018 dönemi verisinden kanıtlar. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), 170-184.
  • Atanassov, K. (1986) Intuitionistic fuzzy sets, Fuzzy Sets and Systems, 20(1986) 87–96.
  • Ayçin, E. ve Güçlü, P. (2020). BİST Ticaret Endeksinde yer alan işletmelerin finansal performanslarının Entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe Finansman Dergisi, (85), 287-312.
  • Bağcı, H. ve Esmer, Y. (2016). Katılım bankalarında finansal performans analizi: Türkiye örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 17-30.
  • Ceyhan, İ. ve Demirci, F. (2017). MULTIMOORA yöntemiyle finansal performans ölçümü: leasing şirketlerinde bir uygulama. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 8(15), 277-296.
  • Demircan, M. L. ve Tunc, S. (2019, July). A proposed service level improvement methodology for public transportation using Interval Type-2 Fuzzy EDAS based on customer satisfaction data. International Conference on Intelligent and Fuzzy Systems, Springer, Cham, 1351-1359.
  • Deste, M. ve Halifeoğlu, M. (2019). Perakende ticaret sektöründeki işletmelerin tedarik zinciri yönetimi açısından finansal performans kriterlerinin belirlenmesi BİST'de bir uygulama. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 751-774.
  • Ergün Bülbül, S. ve Köse, A. (2016). Türk sigorta sektörünün Promethee Yöntemi ile finansal performans analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1), 187-210.
  • Feng, X., Wei, C. ve Liu, Q. (2018). EDAS method for extended hesitant fuzzy linguistic multi-criteria decision making. International Journal of Fuzzy Systems, 20(8), 2470-2483.
  • Fortuneturkey. (2020). Fortune500 2017-2018 listesi. Erişim adresi: https://www.fortuneturkey.com…, (06.05.2020).
  • Gök Kısa, A. ve Perçin, S. (2020). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımıyla imalat sanayii'nde performans ölçümü. UİİD-IJEAS, (Prof. Dr. Talha USTASÜLEYMAN Özel Sayısı), 31-56.
  • Kahraman, C., Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Cevik Onar, S., Yazdani, M. ve Oztaysi, B. (2017). Intuitionistic fuzzy EDAS method: an application to solid waste disposal site selection. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 25(1), 1-12.
  • Kaplanoğlu, E. (2018). ARAS ve CORPAS yöntemleriyle nakit akışına dayalı performans ölçümü; BİST kimya, petrol, kauçuk ve plastik ürünleri sektöründe bir uygulama. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(2), 153-184.
  • Karaoğlan, S. ve Şahin, S. (2017). BİST XKMYA işletmelerinin finansal performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile ölçümü ve yöntemlerin karşılaştırılması. Ege Akademik Bakış, 18(1), 63-80.
  • Karaşan, A. ve Kahraman, C. (2018). A novel interval-valued neutrosophic EDAS method: prioritization of the United Nations national sustainable development goals. Soft Computing, 22(15), 4891-4906.
  • Kayahan Karakul, A. ve Özaydın, G. (2019). TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile finansal performans değerlendirmesi: XELKT üzerinde bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 60, 68-86.
  • Keshavarz Ghorabaee ,M. , Zavadskas, E. K., Amiri, M. ve Turskis, Z. (2016). Extended EDAS method for fuzzy multi-criteria decision-making: an application to supplier selection. International journal of computers communications ve control, 11(3), 358-371.
  • Keshavarz Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z. ve Antucheviciene, J. (2017a). Stochastic EDAS method for multi-criteria decision-making with normally distributed data. Journal of Intelligent ve Fuzzy Systems, 33(3), 1627-1638.
  • Keshavarz Ghorabaee ,M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z. ve Antucheviciene, J. (2017b). A new multi-criteria model based on interval type-2 fuzzy sets and EDAS method for supplier evaluation and order allocation with environmental considerations. Computers ve Industrial Engineering, 112, 156-174.
  • Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L. ve Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
  • Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z. ve Antucheviciene, J. (2018). A dynamic fuzzy approach based on the EDAS method for multi-criteria subcontractor evaluation. Information, 9(3), 68.
  • Kutlu Gündoğdu, F., Kahraman, C. ve Civan, H. N. (2018). A novel hesitant fuzzy EDAS method and its application to hospital selection. Journal of Intelligent ve Fuzzy Systems, 35(6), 6353-6365.
  • Li, Y. Y., Wang, J. Q. ve Wang, T. L. (2019). A linguistic neutrosophic multi-criteria group decision-making approach with EDAS method. Arabian Journal for Science and Engineering, 44(3), 2737-2749.
  • Liang, W. Z., Zhao, G. Y. ve Luo, S. Z. (2018). An integrated EDAS-ELECTRE method with picture fuzzy information for cleaner production evaluation in gold mines. IEEE Access, 6, 65747-65759.
  • Memari, A., Dargi, A., Jokar, M. R. A., Ahmad, R., & Rahim, A. R. A. (2019). Sustainable supplier selection: A multi-criteria intuitionistic fuzzy TOPSIS method. Journal of Manufacturing Systems, 50, 9-24.
  • Ömürbek, N. ve Özcan, A. (2016). BIST'de işlem gören sigorta şirketlerinin MULTIMOORA yöntemiyle performans ölçümü. İnternational Journal of Business, Economics and Management Perspectives, 1(2), 64-75.
  • Özbek, A. (2016). BİM mağazalar zincirinin 2008 - 2015 dönemi finansal performansının Electre III Yöntemi ile ölçümü. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 273-290.
  • Peng, X. ve Dai, J. (2017). Algorithms for interval neutrosophic multiple attribute decision-making based on MABAC, similarity measure, and EDAS. International Journal for Uncertainty Quantification, 7(5).
  • Stanujkic, D., Zavadskas, E. K., Ghorabaee, M. K., ve Turskis, Z. (2017). An extension of the EDAS method based on the use of interval grey numbers. Studies in Informatics and Control, 26(1), 5-12.
  • Stevic, Z., Vasiljevic, M., Zavadskas, E. K., Sremac, S. ve Turskis, Z. (2018). Selection of carpenter manufacturer using fuzzy EDAS method. Eng. Econ, 29, 281-290.
  • Şahin, İ. ve Karacan, K. (2019). BİST'te işlem gören inşaat işletmelerinin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile finansal performans ölçümü. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 3(2), 162-172.
  • Şengül, Ü. ve Ece, N. (2018). Gri İlişkisel Analiz Yöntemi İle finansal performans değerlendirmesi: BİST 100 üzerine bir araştırma. Journal of Awareness (JoA), 3(5), 865 - 880.
  • Şit, A., Ekşi, İ. ve Hacıevliyagil, N. (2017). BİST'TE Ana Metal Sanayi Endeksinde faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans ölçümü: 2011-2015 Dönemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(17), 83-91.
  • Tikhonenko-Kędziak, A., ve Kurkowski, M. (2016). An approach to exponentiation with interval-valued power. Journal of Applied Mathematics and Computational Mechanics, 15(4), 157-169.
  • Xu, Z. (2007a). Some similarity measures of intuitionistic fuzzy sets and their applications to multiple attribute decision making. Fuzzy Optimization and Decision Making, 6(2), 109-121.
  • Xu, Z. (2007b). Intuitionistic fuzzy aggregation operators. IEEE Transactions on Fuzzy Systems, 15(6), 1179-1187.
  • Xu, Z. ve Yager, R. R. (2006). Some geometric aggregation operators based on intuitionistic fuzzy sets. International Journal of General Systems, 35(4), 417-433.
  • Yıldırım, B. F. (2019). Kredi Kartı Platformlarının Sezgisel Bulanık TOPSIS Yöntemi Kullanılarak Değerlendirilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 13(1), 37-58.
  • Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control, 8, 338–353.
  • Zavadskas, E. K., Stevic, R., Turskis, Z. ve Tomaševic, M. (2019). A novel extended EDAS in Minkowski Space (EDAS-M) method for evaluating autonomous vehicles. Studies in Informatics and Control, 28(3), 255-264.
  • Zhang, S., Wei, G., Gao, H., Wei, C. ve Wei, Y. (2019). EDAS method for multiple criteria group decision making with picture fuzzy information and its application to green suppliers selections. Technological and Economic Development of Economy, 25(6), 1123-1138.
  • Makale
    Scopus, SCI-Expanded
    Dumrul, C., Bilgili, F., Zarali, F., Dumrul, Y., & Kiliçarslan, Z. (2024). The evaluation of renewable energy alternatives in Turkey using intuitionistic-fuzzy EDAS methodology. Environmental Science and Pollution Research, 31(10), 15503–15524. https://doi.org/10.1007/s11356-023-31816-7
  • Makale
    ESCI
    Ersoy, N. (2023). BIST Perakende Ticaret Sektöründe LOPCOW-RSMVC Modeli ile Performans Ölçümü. Sosyoekonomi, 31(57), 419–436. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.03.20
  • Makale
    TR Dizin
    Tezsürücü Coşansu, D. & Okursoy, A. (2022). Financial Performance Analysis of Retail Trade Firms Registered in BIST with FUCOM Based VIKOR Method. Alphanumeric Journal, 10(2), 223 - 235. doi: 10.17093/alphanumeric.1205322
  • Makale
    TR Dizin
    Pala, O. (2022). BIST Perakende Ticaret Sektöründe MSY ve WSM Tabanlı Finansal Başarı Ölçümü ve Duyarlılık Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 18(2). 172-184
  • Kitap Bölümü
    Bozdoğan, T., Odabaş, A., & Merden, S. (2022). Covid-19 Döneminde Perakende Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performanslarının Analizi (N. Yılmaz, Ed.). İçinde Covıd-19 Pandemi Gölgesinde Uluslararası İşletmecilik, Finans, Ticaret ve Sigortacılık (Teori, Uygulama ve Tarihi Perspektif) 2. (ss. 147-170). İstanbul, Efe Akdemi Yayınları.
  • Makale
    TR Dizin
    Çınaroğlu, E. & Zaralı F. (2022). Cappadocia hotels’ website quality evaluation: A multicriteria Intuitionistic Fuzzy EDAS (IF-EDAS) method application. Business and Management Studies: An International Journal, 10(2), 769 - 786. 10.15295/bmij.v10i2.2060
  • Makale
    TR Dizin
    Bektaş, S. (2022). Türk Sigorta Sektörünün 2002-2021 Dönemi için MEREC, LOPCOW, COCOSO, EDAS ÇKKV Yöntemleri ile Performansının Değerlendrilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 16 (2), 247-283. DOI: 10.46520/bddkdergisi.1178359
  • Makale
    Sakarya, Ş. & Budak, M. Y. (2022). Covid-19 Pandemisi Sürecinde BİST Perakende Ticaret Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin Finansal Performanslarının Geliştirilmiş Entropi Temelli TOPSIS Yöntemi İle Belirlenmesi. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 17-39.
  • Makale
    TR Dizin
    Tırmıkcıoglu, N. (2021). Sezgisel Bulanık WASPAS Yöntemi ve Depo Yeri Seçimi Problemi . Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(6), 1330-1342. DOI: 10.35414/akufemubid.946313
  • Kitap Bölümü
    Özkan, B., & Özceylan, E. (2021). Bulanık EDAS Yöntemi ile Fakültelerin Sürdürülebilirlik Performanslarının Değerlendirilmesi. In M. Kabak & B. Erdebilli, Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (pp. 354-369). Ankara: Nobel Akademik.
  • Yıldırım, B. F. & Meydan, C. (). Sezgisel Bulanık EDAS (SB-EDAS) Yöntemi İle Finansal Performans Değerlendirme: BİST Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 235-251. https://doi.org/10.21076/vizyoner.734092